Miras İşlemleri Koşullar

Şimdi ölüme bağlı tasarruflarda koşullar ve yüklemelerden söz edeceğiz. Eski Medeni Kanunda koşul için kullandığımız tabir “şart” tabiriydi. Aynı şekilde, eski Medeni Kanununda yükleme için kullanılan tabir de “mükellefiyet” tabiriydi.

Medeni Kanunumuzun Miras Hukuku kitabının “Mirasçılar” başlığını taşıyan birinci kısmının “Ölüme Bağlı Tasarruflar” başlığını taşıyan ikinci bölümünün “Ölüme Bağlı Tasarrufların Çeşitleri” başlığını taşıyan üçüncü ayrımındayız. “Genel olarak” kenar başlığını taşıyan 514. maddenin arkasından, 515. maddenin düzenlendiğine tanık oluyoruz. “Koşullar ve yüklemeler” kenar başlığını taşıyan (yani “şartlar ve mükellefiyetler”) 515. madde diyor ki:

“Mirasbırakan ölüme bağlı tasarruflarını, koşullara veya yüklemelere bağlayabilir. Tasarruf, hüküm ve sonuçlarını doğurduğu andan itibaren, her ilgili koşul veya yüklemenin yerine getirilmesini isteyebilir.”

Bu madde bize genel bir fikir veriyor fakat maddenin içerisindeki bazı ifadelerin dikkatle ele alınması lazım. Bizler biliriz ki Borçlar hukuku alanında geciktirici şart ve bozucu şart kavramları vardır. Yani bir hukuki işlemin hüküm ifade etmesi bir şarta bağlanıyorsa, gelecekte gerçekleşip gerçekleşmeyeceği belirli olmayan şüpheli bir olayın ortaya çıkmasına bağlanıyorsa bir geciktirici şartın varlığından söz edilir. Şart, gelecekte gerçekleşip gerçekleşmeyeceği belirsiz olan bir olaydır. “Hukuk fakültesini dört sene içerisinde bitirirsen.” “Üniversite sınavlarında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesini kazanırsan.” Bütün bunlar gelecekte gerçekleşip gerçekleşmeyeceği belirsiz birtakım olaylardır.

İşte biz bir hukuki işlemin hüküm ifade etmesini geciktirici şarta veya bozucu şarta bağlı kılabiliriz. Bozucu şart varsa hukuki işlem baştan itibaren geçerli olacaktır, baştan itibaren hüküm ifade edecektir ama bozucu şart gerçekleştiğinde o hukuki işlem sona erecektir, hükümsüz hale gelecektir. Medeni Kanunumuz geciktirici şartlar bakımından, bozucu şartlar bakımından veya şart kavramı bakımından birtakım özel düzenlemeler getirmemiştir. Tahmin edileceği üzere, Borçlar Kanununda düzenlenmiş olan şart kavramına ilişkin hükümler buraya kıyasen uygulanacaktır.

Özetle şunu söylemek istiyoruz. Kişi, yaptığı ölüme bağlı tasarrufun, yani örneğin; mirasçı atamasının, örneğin; yaptığı vasiyetin, muayyen mal vasiyetinin hüküm ifade etmesini geciktirici şarta bağlayabilir mi? Bağlayabilir. Yani bir vasiyet yapar veya bir mirasçı atar. Ama der ki, şu şart gerçekleştiğinde mirasçım olsun veya şu şart gerçekleştiğinde vasiyet alacaklısı olabilsin, der. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni kazanırsa mirasçım olsun der mesela değil mi veya İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’ni kazanırsa taşınmazım onun olsun der. Bütün bunlar birer geciktirici şarta bağlı ölüme bağlı tasarruflardır.

Aynı şekilde, kişi ölüme bağlı tasarrufunu bozucu şarta da bağlayabilir. Benim ölümümde derhal mirasçım olsun ama şu eylemi gerçekleştirirse o zaman bu mirasçılık sıfatı sona ersin diyebilir. Örneğin, benim ölümümde taşınmazım Bay A’ya kalsın ama hukuk fakültesini dört sene içersinde bitiremezse yaptığım bu vasiyet sona ersin diyebilir. Dolayısıyla, borçlar hukuku alanından bildiğimiz geciktirici şart ve bozucu şart kavramları Miras hukuku alanında uygulanır.