Kurucu Artmirasçı Atama

Kurucu ikamede, yeni tabiriyle kurucu artmirasçı atamada, fevkalade ikameye dair yani artmirasçılığa dair kurallar uygulanır. Dersin başından beri anlattığımız önmirasçı da artmirasçı da birer atanmış mirasçıdır. Kurucu ikamede ise ya önmirasçı sıfatı kanuni mirasçılara aittir ya da artmirasçı sıfatı kanuni mirasçılara aittir.

Kurucu ikameye dair birinci örnek şudur: Bay M’nin bir kanuni mirasçısı, Ç adlı bir çocuğu vardır. Ç’nin mirasbırakanın çocuğu sıfatıyla mirasçı olacağı hiç tartışmasızdır. Bay M, yaptığı ölüme bağlı tasarrufta A’yı geciktirici şarta bağlı olarak mirasçı atamıştır yani örneğin İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesini kazanırsa mirasçım olsun demiştir. Henüz bu şartın gerçekleşmediği dönemde bu miras Bay Ç’ye intikal edecek ve A İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesini kazanırsa Bay Ç mirası Bay A’ya devir ile mükellef olacaktır.

Çocuk saklı paylı mirasçıdır. Dolayısıyla, A’yı mirasçı olarak ataması saklı paylı mirasçının saklı payını alamamasına neden oluyorsa saklı paylı mirasçı tenkis davası açabilir veya tenkisle ilgili savunmaları öne sürebilir. Hazır laf açılmışken bu tenkis davasına ilişkin hükümler arasında Medeni Kanunun “Artmirasçı bakımından” kenar başlıklı 569. maddesini de okuyalım. Kanun koyucu diyor ki:

“Mirası artmirasçıya geçirme yükümlülüğü ile saklı payı zedelenen mirasçı, aşan kısmın tenkisini isteyebilir.”

Yani normal şartlar altında bu terekenin tamamı Ç’ye ait olacaktır. Ç’nin saklı payı, yasal miras payının yarısı, yani 1/2dir. 1/2 için tenkis davası açabilir.

Kurucu ikameye dair ikinci örnek de şudur: Mirasbırakan, henüz ana rahmine düşmemiş, henüz cenin olarak dahi mevcut olmayan bir kişiyi mirasçı atayabilir. Buna da Medeni Kanunumuz imkân sağlamaktadır. Bay M’nin ölümünde henüz mirasçı atanan kişi dünyada olmadığına, ana rahmine dahi düşmediğine göre miras yine kanuni mirasçılara intikal edecektir. Bay M’nin tek mirasçısının Ç olduğunu varsayalım. Ç gerçekten de önmirasçı sıfatına sahip olacaktır. Mirasçı atanmış A şahsı da, henüz cenin olarak dahi mevcut olmayan atanmış mirasçı A şahsı da artmirasçı sıfatına sahip olacaktır.

Cenin, sağ ve tam olarak doğduğu anda geçmişe etkili olarak yani ana rahmine düştüğü andan itibaren zaten hak ehliyetine sahiptir. Bu çerçevede de mirasçılık sıfatına sahiptir. Buradaki asıl konu, henüz cenin olarak dahi mevcut olmayan bir kişidir. Medeni Kanunun “İleride doğacak çocuk” kenar başlığını taşıyan 583. maddesi diyor ki:

“Mirasın açıldığı anda henüz var olmayan bir kimseye artmirasçı veya art vasiyet alacaklısı olarak, tereke veya tereke malı bırakılabilir.

Mirasbırakan tarafından önmirasçı atanmamışsa, yasal mirasçı, önmirasçı sayılır.”

Kurucu ikameyi konuşuyoruz yani önmirasçı sıfatının yasal mirasçılara ait olduğu ihtimali konuşuyoruz. Kitaplar da bize bunu söylüyor. Mirasbırakan tarafından önmirasçı atanmamışsa, yasal mirasçı, önmirasçı sayılır ve yasal mirasçı bu ileride doğacak çocuk doğduğunda söz konusu mirası ona nakil ile mükellef olacaktır. Yine tenkis davasına ilişkin hükümler elbette saklıdır. Saklı paylı mirasçı, örneğin artmirasçı terekenin tamamı için mirasçı atandı ise kendi saklı payı için tenkis davası açabilir.

Kurucu ikamenin üçüncü örneğinde de Bay M A’yı mirasçı olarak atamakta ama bu mirasçı atama işlemini bozucu şarta bağlı kılmaktadır: Mirasbırakan örneğin Bay A hukuk fakültesini 4 senede bitiremezse mirasçılık sıfatı sona ersin, dedi. Bu miras önce Bay A’ya intikal edecek, önmirasçı sıfatı Bay A’ya aittir. Artmirasçı sıfatı ise kanuni mirasçıya aittir. Zaten kurucu ikamede ya önmirasçı sıfatı kanuni mirasçıya aittir ya da artmirasçı sıfatı kanuni mirasçıya aittir.